Bron: De Stentor, 25 oktober 2023

VIER HET LANDLEVEN. OPROEP AAN STAPHORSTERS OM NA 25 JAAR OUDE TIJDEN TE LATEN HERLEVEN

De één doet dienst als paraplubak, de ander is fraai beschilderd. Met oud en nieuw worden ze gebruikt voor het carbidschieten: melkbussen. Op 31 oktober is het 25 jaar geleden dat ze in Staphorst voor het laatst voor hun originele doel werden ingezet. In de rest van het land waren melkbussen al eerder in de ban gedaan. Stichting Ontdek Staphorst doet ter gelegenheid van het jubileum de oproep melkbussen weer aan de weg te zetten, net als vroeger.

Wie ouder is dan 30 jaar kan het zich nog wel herinneren, de één levendiger dan de ander. De melkwagen die elke dag meermaals reed over de Diek, zoals de Oude Rijksweg en de Gemeenteweg in de volksmond worden genoemd. Op maandagochtend vond de eerste rit al vroeg plaats: de weekendmelk moest worden opgehaald. De Staphorster bevolking zat rechtop in bed als de trekker met platte wagen voorbij kwam rijden met daarop de klingelende melkbussen. Bij de fabriek zelf was het al helemaal een kabaal van jewelste. Daar zette de melkrijder zijn wagen voor het dock (laadperron) en zette hij de bussen daar per vier op. Fabrieksmedewerkers sloegen de deksels eraf en stortten ze leeg. Op 31 oktober 1998 gebeurde het voor het laatst. Het werd toen stil an Diek, waar de traditie het langst was volgehouden. Met de verdwijning van de melkbus verdween ook een sociaal fenomeen. De boeren zetten de volle bussen aan de weg, de vrouwen haalden de lege bussen op. Dit zorgde voor een bijzonder moment waarop de vrouwen al snel een halfuur lang de laatste dorpspraat doornamen.

Traditionele zuivel
Er was een tijd dat het barstte van de melkfabriekjes in de gemeente Staphorst. Boeren waren aangesloten bij coöperaties als Ons Belang, De Nijverheid, De Vlijt en De Kleine Winst. Die laatste twee fuseerden samen tot de enige nog overgebleven zuivelfabriek: Rouveen Kaasspecialiteiten. Stichting Ontdek Staphorst organiseert in samenwerking met de zuivelfabriek en de Veldschuur een reeks activiteiten met als thema ‘Vier het Landleven’. Jakob Ponstein van Ontdek Staphorst: ,,Het staat voor werklust, voor landleven, voor zorgzaamheid, voor dieren, landschap en elkaar. Maar ook voor vertrouwen. Die cultuur van traditionele zuivel en landleven heeft ons gevormd tot wie we nu zijn.”

Nostalgie
De jubileumactiviteiten roepen bij velen nostalgische herinneringen op. Bijvoorbeeld aan het melkgeld dat in een zakje aan de bus werd gehangen. Andermans melkgeld stelen deed je niet. Op de sociale controle en het onderlinge vertrouwen doet de stichting ook nu weer een beroep, mochten bewoners bang zijn hun inmiddels historische melkbussen kwijt te raken.Ook de inventiviteit van Staphorster boeren om geen melk te hoeven vervoeren op zondag, wordt gememoreerd. De koeien moesten gemolken worden, maar omdat sommige boeren niet met de trekker het land op wilden, lieten ze de melk bij het land staan, of in de sloot of een bak met koud water, om te voorkomen dat de melk zuur werd. Zure melk wilde je niet als boer, die was immers ongeschikt. De fabriek bevestigde dan een briefje aan de bus. Als boer wist je dan niet hoe snel je de bussen naar binnen moest halen, want iedereen wist wat dat briefje betekende.

De laatste melkbus
Rivaliteit was er ook als het om de grootte van de melkwagens van de boerenzonen ging, Staphorster boeren die niet aan Rouveense fabrieken wilden leveren en andersom, of het
aantal bussen dat aan de weg stond. Sommige boeren konden het moeilijk verkroppen dat de buurman dertien bussen aan de weg had staan en hijzelf maar tien. Daar verzonnen ze
een handig trucje voor: ze deden de bussen halfvol, zodat ze er meer nodig hadden. Het was slecht nieuws voor de ruggen van de melkrijders, die verwachtten een bus op te tillen met bijna 30 liter erin. Ze maakten korte metten met de praktijken door de melk te verdelen over de bussen en de overgebleven lege, vieze bussen achter te laten. Daar baalde de boer van, hij was immers gewend de bussen schoon terug te krijgen van de fabriek. Vanaf 1999 werd het verplicht om steriele tanks te gebruiken voor de opslag van melk. Na een ludieke nieuwjaarsactie met een opblaasmelkbus op het dak van de zuivelfabriek, werd de herinnering vereeuwigd met een standbeeld op het Kerkplein in Rouveen: een bronzen beeld van een boer in klederdracht met een kar met melkbussen.

Kader:
Enkele bussen met melk gevuld om kaas van te maken de melkrit op dinsdag 31 oktober van Halfweg tot aan de Veldschuur is de eerste activiteit van ‘Vier het landleven’. een
paar bussen zullen daadwerkelijk gevuld zijn met melk, afkomstig uit de zuivelfabriek, voor de workshop ambachtelijk kaas maken in de Veldschuur. Op donderdag 2 november volgt een lezing over ‘de Vlijt’ en 25 mei volgend jaar is al omgedoopt tot de dag van de melkbussenrit. De ideeën voor een fiets- en wandeltocht staan nog in de steigers.

Lees hier het originele artikel: Melkbussen aan de weg om weemoed te wekken