Bron: Wageningen University & Research, 26 mei 2023
Met het certificaat “Stressvrij omgaan met de koe” voldoen 6 Rouveen Kaasspecialiteiten leden-veehouders als eersten in Nederland aan het 3-sterren Beter Leven-keurmerk voor melkkoeien.
Minder stress zorgt ervoor dat het welzijn, en daarmee de gezondheid, van de koe toeneemt. Wat kan weer leiden tot een hogere melkgift en een betere bevruchting. Dat levert een veehouder al snel duizenden euro’s per jaar op. Maar hoe zorg je voor makkelijk vee? Wat heeft de koe nodig om rustig en voorspelbaar te zijn?
Als onderdeel van het Duurzaam Rouveen-programma volgden afgelopen maart 60 van de 240 leden-melkveehouders van de coöperatie de cursus ‘Stressvrij omgaan met de koe’. Zes van hen voldoen met dit certificaat op zak als eerste melkveehouders van Nederland aan het 3-sterren Beter Leven-keurmerk. Wageningen Academy en Wageningen Livestock Research zijn gecertificeerd om dit verplichte onderdeel te verzorgen.
Cursus ‘stressvrij omgaan met de koe’
Marko Ruis is onderzoeker en trainer dierenwelzijn bij Wageningen Livestock Research. Hij is maker en cursusleider van ‘Stressvrij omgaan met de koe’.
Na het online theoriegedeelte gingen de deelnemers van Rouveen met Marko Ruis bij een gast veehouder een aantal uur de stal in. “Tijdens de workshop ben ik er niet om vertellen hoe het zit. De kracht zit ‘m juist in het van elkaar leren. Wat is er uit de theorie opgevallen? Dat linken we zo veel mogelijk aan de praktijk. En andersom, hoe kunnen praktijkbevindingen verklaard worden aan de hand van de theorie?”
Door de ogen van de koe
Als het gaat om de dieren de goede kant opsturen heb je een aantal algemene principes. Het eerste wat je doet is denken vanuit het dier: Wat ziet, hoort, en/of ruikt het dier? Hoe neemt de koe de omgeving, met mij daarin, waar? Door je gedrag daarop aan te passen kun je het gedrag van het dier beïnvloeden: bijvoorbeeld door waar je gaat staan en hoeveel rust je uitstraalt. Meestal verdien je veel tijd terug als je het dier net even wat meer tijd gunt.
‘Soms zit het er zo ingebakken dat het snel moet. Er wordt gezwaaid of geroepen. Dat dat meestal helemaal niet hoeft kan een eye-opener zijn.’
Leider van je koppel
In de workshop besteden we de nodige aandacht aan het leiderschap over je kudde. De positie van het ‘dominante dier’ verdien je door consequent gebruik te maken van het natuurlijke gedrag van de koe. Daarmee voorkom je overmatige stress, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de ranglage dieren altijd weg kunnen van ranghoge dieren.
‘Na de workshop willen sommigen boeren hun stal verbouwen, zodat bijvoorbeeld koeien die moeten kalven vanuit het afkalfhok zicht blijven houden op de kudde.’
Klauwgezondheid
Als een dier vaak bang en gestrest is, heeft dat allerlei negatieve gevolgen. Natuurlijk voor welzijn en gezondheid, maar ook in termen van productie en bedrijfsresultaat. Het mooiste voorbeeld vind ik de klauwgezondheid, een van de grootste uitdagingen in de melkveehouderij. Ruim 40% van de klauwproblemen is terug te voeren op angst en stress. Want stressgedrag leidt tot draaien met de poten, abrupt afzetten en uitglijden. Dieren die minder gestrest zijn, hebben minder klauwproblemen.
De vrijwillige insteek van Rouveen’s duurzaamheidsprogramma
Geerke Sleurink is Adviseur Veehouderijzaken bij de coöperatieve zuivelfabriek Rouveen Kaasspecialiteiten. Daar is ze medeverantwoordelijk voor Duurzaam Rouveen. Ze is pas afgestudeerd voor de opleiding Dier- en Veehouderij aan de Aeres Hogeschool Dronten en is trots om juist in deze uitdagende tijden aan de slag te gaan in de veehouderij.
‘Zelf had ik de cursus twee jaar geleden gevolgd en ik vond het interessant.’
Duurzaamheid: thema dierengezondheid en dierenwelzijn
De cursus sluit perfect aan op het 3-jarig thema van ons duurzaamheids-programma – diergezondheid en dierenwelzijn. Daarom hebben we er bewust voor gekozen de cursus aan al onze melkveehouders aan te bieden. In het kader van Beter Leven is een cursus, die relatie heeft tot de interactie tussen dieren en mensen, verplicht.
Het was best spannend hoeveel boeren erop af zouden komen, want het is toch een beladen onderwerp: “Ik ga toch al stressvrij met mijn dieren om?” En toen meldden zich ineens 60 van de 240 melkveehouders zich aan. Daaraan merk je dat de coöperatie levend is en duurzaamheid belangrijk wordt gevonden.
Voor herhaling vatbaar
Achteraf kwamen er goede reacties, waaronder: “Anderen hebben een cursus ‘stressvrij’ gedaan. Komt die nog eens, want ik wil ook wel zo’n certificaat.” En: “Marko is echt een vakman. Aan de ene kant kent hij gewoon heel erg de theorie, maar hij is ook echt thuis in de praktijk.”
“De wisselwerking tussen boeren en onderzoekers is belangrijk. Van ervaring die blijft hangen in een stal of onderzoek dat blijft liggen op een plank wordt niemand beter. Het is het delen van kennis dat het verschil gaat maken.”
Wat vonden de deelnemende veehouders ervan?
Willem Courtz
In de omgang met koeien doe je veel dingen vanzelfsprekend, maar het is goed om er even bij stil te staan. Het theoriegedeelte was prikkelend en leerzaam. Ik heb bijvoorbeeld geleerd dat een het geheugen van een koe wel tot een jaar teruggaat. Soms sporen de theorie en de praktijk niet helemaal. Ik leerde hoe ik een koe in de benen kan jagen, maar bij mijn makke koeien hoeft dat niet; ik heb zo mijn eigen systeem. Het is goed dat de theorie en praktijk elkaar blijven opzoeken.
‘Vooral de reactie van de koeien op mijn veranderde manier van omgang is mooi om te zien. ‘
Jeanet ter Wee
Ik heb de workshop gevolgd, omdat ik geïnteresseerd was of ik in omgang met de dieren en hun gedrag nog winst kon behalen. Ik heb meerdere inzichten die op die dag voorbij kwamen meegenomen in mijn dagelijkse werk tussen de koeien. Vooral de reactie van de koeien op mijn veranderde manier van omgang is mooi om te zien.
Joanne van Veldhuizen
De workshop werd mij aangeraden door mijn man. Hij had de workshop gevolgd en was enthousiast. ‘Jij staat bij het koeien selecteren immers altijd op de verkeerde plek; ga er mee aan de slag’.
Zo gezegd, zo gedaan. De workshop heeft mij veel inzicht gegeven over de zintuigen van de koe. Zo horen de koeien hoge tonen veel sterker dan dat wij dat horen. Tijdens het ophalen van de koeien voor het melken floot ik en tikte ik tegen het metaal van de ligboxen aan. Dat laat ik tegenwoordig achterwege. Ik loop de dieren nu zonder geluid van voren tegemoet. De koeien zijn net zo snel in de melkstal en er heerst rust in de koppel.
‘De workshop heeft mij veel inzicht gegeven over de zintuigen van de koe.’
Behoefte aan maatwerk?
De cursus ‘Stressvrij omgaan met de koe’ is beschikbaar voor zowel individuele veehouders, als voor samenwerkingsverbanden zoals coöperaties, inkooporganisaties en studiegroepen. Wageningen Academy denkt graag met je mee voor een maatwerkprogramma.
